Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

काे हुन् नेपालीका पूर्वज?

July 31, 2020 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (२९ भदौ – ४ असोज, २०७६) बाट

मानव उत्पत्ति र बसाइँसराइको विषय अति नै ‘राजनीतिक’ हुने गर्छ, किनकि जसमा पनि ‘शुद्ध’ नश्लको चाहना हुन्छ, भए/नभएको मिथ्या गुथेर आफ्नो पहिचान पृथक् र पवित्र बताउने मनसाय हुन्छ ।

आर्यहरू दक्षिण एशियाली महाद्वीपमा आइपुगेर नयाँ सभ्यता भित्र्याएको र पुरानो ‘अस्ट्रालोइड’ समुदायलाई दक्षिण उपमहाद्वीपतर्फ धकेलेको धेरैको बुझाइ छ । अनुसन्धानले दक्षिण एशियाली मानवको यस्तो ‘स्वच्छन्द’ उत्पत्तिबारे प्रश्नचिह्न उठाउँदै आएको छ, र हालै मात्र भारतबाट प्रकाशित टोनी जोसफको ‘अर्ली इण्डिएन्स्’ पुस्तकले सिन्धु घाँटीको सभ्यता आयातित नभई स्थानीय उत्पत्तिको उपज हो भनेका छन् ।

यसैको फेरोमा ‘अर्ली नेपलीज्’ लेख्ने हो भने भारतको विशाल जनसागरको उत्पत्ति भन्दा नेपालको अझै जटिल पाउनेछौं, किनकि मध्य हिमालयमा पर्ने आजको नेपालको भूभाग मानव बसाइँसराइ (जाने र आउने) दुवैको केन्द्रविन्दु हो ।

प्रख्यात स्विस् भाषाविद् जर्ज भ्यान् ड्रिमले भाषा विज्ञान र आनुवंशिक अध्ययनका आधारमा प्राग्–ऐतिहासिक बसाइँसराइको क्रममा मध्य र पूर्वी हिमालयको महत्व स्पष्ट पारेका छन् ।

उनको बुझाइमा जब ७० हजार वर्षअघि आधुनिक मानव (‘एनाटोमिकल्ली मोर्डन ह्यूम्यान्स्’) अफ्रिकाबाट बाहिरिए, सबैभन्दा ठूलो हाँगो पूर्वतर्फ लाग्यो ।

उतिबेला ‘लिटल आइस् एज्’ का हिउँले ढाकिएको तिब्बत र मङ्गोलिया हुँदै पूर्व लाग्ने अवस्था थिएन, त्यसैले ती फिरन्ते पूर्व–मानव नेपालको भित्री मधेश/तराई र गङ्गा मैदान हुँदै ब्रह्मपुत्र नदी तरे अनि एशियाभरि फैलिए — आजको चीन, दक्षिणपूर्व एशिया, उत्तर साइबेरिया र फिनल्याण्डसम्म ।

यिनीमध्ये केही समुदाय फेरि फर्केर नेपाल लगायत दक्षिण एशिया आए । केही पूरै उत्तर र दक्षिण अमेरिकामा बसोबास गर्ने भए, अन्य आजको न्यूजिल्याण्डसम्म पुगे । अर्थात् त्यहाँका माओरी समुदाय र दक्षिण अमेरिकाको टेरा डेल् फुवेगोसम्मको ‘नेटिभ् अमेरिकन्स्’ का पुर्खा हाम्रै चुरे–भावर बाटो हुँदै गएको अनुमान छ ।

आनुवंशिक अध्ययनले नेपाल एक त बसाइँसराइको थलो र अर्को अन्यत्रबाट फर्किआएकाहरूको सम्मिश्रणको मुलुक हो भन्न सकिन्छ । त्यसो हो भने हाम्रा समुदायको उत्पत्ति कुन कुन कुनाकन्दरासँग गाँसिएको छ ? दक्षिण एशिया वा अन्यत्र ?

जर्ज भ्यान ड्रिमको यो सुझाव पुष्टि गर्न नेपाली भूभागमा पुरातात्विक अध्ययनको जरुरी छ । प्रख्यात अनुसन्धानकर्ता गुड्रुन कर्भिनस्ले दाङ उपत्यकामा यस्तो काम थालेकी थिइन् । तर, द्वन्द्वकालका कारण उनी हट्नु पर्‍यो । अहिले उनी रहिनन् ।

आनुवंशिक अध्ययनले नेपाल एक त बसाइँसराइको थलो र अर्को अन्यत्रबाट फर्किआएकाहरूको सम्मिश्रणको मुलुक हो भन्न सकिन्छ । त्यसो हो भने हाम्रा समुदायको उत्पत्ति कुन कुन कुनाकन्दरासँग गाँसिएको छ ? दक्षिण एशिया वा अन्यत्र ?

हाम्रो प्राग्–ऐतिहासिक पूर्वजको उत्पत्तिको फैलावट एक त हामीलाई चकित/रोमाञ्चित बनाउँछ भने राम्रो बुझाइ भए आजको दिन अन्तरसामुदायिक सहिष्णुतालाई पनि मद्दत गर्दछ । यसै कारण पनि नेपालीको प्राचीन ऐतिहासिक बसाइँसराइबारे बढी खोज हुनुपर्छ ।

साधारण मान्यताको कुरा, आजको ‘खस आर्य’ समुदाय उत्तरपश्चिम भारतबाट मुस्लिम आक्रमणको बेला नेपालको पहाड उक्लिए । तर, ‘खस आर्य’ कस्पिएन सागरदेखि पहाडै पहाड बरालिंदै नेपालको भू–भाग आइपुगेको तर्क पनि छ । हुनसक्छ, नेपालमा उहिलेदेखि नै ‘खस आर्य’ को आगमन विविध दिशाबाट थियो ।

एउटै परिवार या खलकको आनुवंशिक अध्ययनले पनि यो बताउँछ कि, शायद हाम्रा पूर्वजको फैलावट एशियाव्यापी थियो । दुई वर्षअघि सल्यान जिल्लाको एक ‘खस क्षेत्री’ बुढाथोकी थरको पुरुषले अमेरिकामा आफ्नो आनुवंशिक (‘डीएनए’) अनुसन्धान गराएछन् । उनको उत्पत्तिको परिणाम यस्तो देखियो–

उत्तरपूर्व एशिया – २८ प्रतिशत

दक्षिण उपमहाद्वीप – २५ प्रतिशत

उत्तर उपमहाद्वीप – २३ प्रतिशत

दक्षिणपूर्व एशिया – १७ प्रतिशत

मध्य एशिया/साइबेरिया – ५ प्रतिशत

यी बुढाथोकी पुरुषको वंश विवरणले सबै नेपालीको इतिहास भन्दैन, न त अन्य खसका पूर्वजलाई नै योसँग जोड्न सकिन्छ । तर सल्यानका बुढाथोकी हाँगो एशियाको कस्ता र कुन कुनाकन्दरासँग गाँसिएको छ भन्ने छनक भने हामीले पायौं ।

हाम्रा पूर्वज को–को थिए, कता–कताबाट आए, विभिन्न वंशजको वैज्ञानिक उत्पत्ति धार के हो ? यस्तै कौतूहलले मनलाई उत्साहित बनाउँछ ।

प्रतिकृया दिनुहोस

Post navigation

Previous Post:

‘द युनिभर्सल गुड्नेस् अफ् म्यान्’

Next Post:

पहाडिया पाटेबाघ!

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes