Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

लौ आयो ‘लोक परिकारमाला’!

July 31, 2020 by admin

नेपाल विविधताको देश हो भने परिकार पनि विविध हुनुपर्ने हो । रहेछ !

गएको वैशाख–जेठमा केदार र किरण शर्मा दम्पतीको ‘ज्यूनार दौडाहा’ चल्यो ४० दिन, मुख्यतः सार्वजनिक बसको खाँदाखाँद यात्रामा । यसबाट मुलुकभरिका परिकारको विविध प्रसङ्ग र स्वाद हामीले चाख्न पायौं, हिमाल को २९ असार–४ साउन र त्यसपछिका केही अंकमा ।

पूर्व राष्ट्रपति रामवरण यादव र पूर्व प्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपाल । तस्वीरः चन्द्रकिशाेर

जनसमुदायको हिसाबले नेपाल संसारकै विविधतापूर्ण मुलुकमध्ये पर्दछ । यो विविधता बाजागाजा, रहनसहन, बोलीचाली र लुगा लवाइमा जस्तै खानपिनमा पनि हुनुपर्ने हो ।

तर विदेशी पाहुनाले के हो तिम्रो विशेष ‘नेपाली खाना’ भन्दा पहिले हामीले ‘दाल–भात–तरकारी’ भन्थ्यौं, अलिपछि नेवाः भ्वेः र थकाली थाली अगाडि सार्‍यौं ।

उता आधुनिकीकरणका कारण बढेको ‘सांस्कृतिक विग्रह’, बजारिया खाद्य प्रणाली र पत्रु खानाको विगविगीले सामाजिक–पारिवारिक–सांस्कृतिक थिति र सम्बन्धमा धक्का दिंदै गरेको स्थिति थियो ।

कम्तीमा पनि मुलुकका अनेक भागमा अझै पनि जोगिएका लोकपरिकारको संकलन गर्नुपर्‍यो भनेर हिंडे केदारजी र किरणजी, दौडाहाका लागि नेपाल पर्यटन बोर्डको पनि धेरथोर सहयोग मिल्यो । जसरी हिजो धर्मराज थापा, झलकमान गन्धर्व, गणेश रसिक, हिरण्य भोजपुरे र आजका अमृत गुरुङ लोकगीत संकलनमा समर्पित थिए/छन्, त्यसरी नै दम्पतीले लोकपरिकार संकलक हुन चाहे ।

हिमाल मा लोकपरिकारको लेख शृंखला पढेपछि धेरैमा यस विषयमा चासो बढेको जस्तो लाग्यो — जागरण नै त नभनिहालौं — या मेरो चासोका कारण जताततै विविध हिमाली, पहाडी, मधेशी खानाबारे चर्चा र प्रस्तुति देख्न थालेको हुँ ।

तस्वीरः मनिष पाैडेल

उदाहरणका लागि जनकपुरमा गत साता सम्पन्न नेपाल लिटरेचर फेस्टिभलको पहिलो साँझ आयोजकले स्थानीय गोपाल धर्मशालाको बरण्डामा मिथिला लोकपरिकार चखाए ।

त्यहाँ पूर्व राष्ट्रपति डा. रामवरण यादव र पूर्व प्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपाल सँगै बसेर मिथिला स्वाद ग्रहण गरेको बडो सुन्दर दृश्य देखियो । भित्ता र भुईंको सफाइ अलि बढी गर्न सकिन्थ्यो, तर ती दुई भीआईपी अन्य सहभागी जस्तै धक नमानी पलेंटी कसिकन सामूहिक भोजनमा सहभागी हुँदा नेपाली राजनीतिको आमजनसँगको सामीप्य झल्कियो । भोजनले जोड्छ यसै भनिएको होइन ।

गोपाल धर्मशालाको परिदृश्य जस्तो भए पनि भोर्लाको पातमा प्रस्तुत मैथिल खाना ठेट र विशुद्ध स्वादिलो थियो । ‘शुरु घि आ अन्त दही, ओइ भोजन के भोजन कही’ भन्दै बसेका थियौं ।

शुरुको घिउ र अन्त्यको दही बाहेक भात, पुरी, राहैर दाल, कडी बडी, आलुगोभी तरकारी, अदौरी लौका सब्जी, तिलक चटनी, आदक चटनी, तरुवा (आलु, परोर, बैगन, केला र कदिम), भुजल मिर्चाइ, तिलौरी, पापड, मखानक खीर जस्ता खानेकुरा एकपछि अर्को सबै आउँदै गरे ।

जनकपुरको ज्यूनारपछि अब ललितपुरको रात्रिभोज प्रसङ्ग । गैरआख्यान वृत्तचित्र महोत्सव ‘फिल्म साउथएशिया’ मा यस उपमहाद्वीपका ठाउँठाउँबाट नेपाल ओर्लेका सहभागीलाई ‘नेपाली’ खाना खुवाउने योजना बन्यो ।

थकाली पाराको दाल, भात र छोइला–कचिलालाई मात्र ‘नेपाल’ प्रतिनिधित्व नगराउन नयाँ केही खोजौं भन्ने भयो । त्यसैले आयोजकले लोकपरिकार यात्री शर्मा दम्पतीलाई फराकिलो ‘नेपाली मेनु’ तयार पारिदिन आग्रह भयो ।

परिणाम, २८ कात्तिक साँझ महोत्सवका नेपाली लगायत विदेशी अतिथि, सहभागीले धेरै ठाउँका विविध परिकारको रसास्वादन गर्न पाए । यसले ‘नेपालव्यापी लोकपरिकार रात्रिभोज’ कै नाम कमायो । वृत्तचित्र महोत्सवमाझ ‘नेपाली स्वादको मिनी उत्सव’ पो भयो ।

परिकारमाला (मेनु) शुरु भयो पेयबाट — नेपाटिनी (ऐलामा आधारित कक्टेल) र राणाकालको ‘दरबारिया सर्वत’, परिवेशण (‘सिट्–डाउन्’)मा मध्यपहाडभर पाइने सिस्नोको सूप, तराई–मधेशको तरुवा, उपत्यकाको छोइला (हाँस/च्याउ) र पश्चिम तराईको ढिकरी ।

अनि इच्छाभोजन (‘बुफे’) मा हामीले जुम्लाको मार्सीबाट ‘नेपालव्यापी’ सेकुवा, राजवंशी माछाको झोल, जिम्बुले झानेको हुम्लाको सिमीको दाल, दार्चुलाको पिंडौ, नेपालगञ्जको ‘अवधी पनिर’, पूर्वी पहाडको किनेमाको अचार, ‘नेपालव्यापी’ सिन्कीको तिहुन र छुर्पीको अचार (सोलु, ताप्लेजुङ) खायौं । यस्तै मिष्ठान्नमा ‘नेपालव्यापी मालपुवा’ र पूर्वी र मध्यपश्चिम पहाडको ढकने । ‘मुखशुद्धि’ मा पेश भयो मिठा पान ।

‘नेपालव्यापी लोकपरिकार रात्रिभोज’ को परिकारमाला मेनु यस लेख सँगै पेश छ- नेपाली र अंग्रेजीमा । सँगै परिकारमालाका संकलकद्वयले नेपाली व्यञ्जनमालालाई अझ विस्तृत र बृहत् बनाउन सुझावको अपेक्षा पनि गरेका छन् ।

Post navigation

Previous Post:

नेपालको हिमाल सबैको!

Next Post:

‘निस्फिक्री नदी’

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes