Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

अध्यक्ष प्रचण्डः ‘जनता दुब्ला भया’

July 21, 2021 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (१–१५ फागुन २०६२) बाट

क.प्रचण्डलाई चिठी

प्रिय पुष्पकमल दाहालजी,

ई–कान्तिपुर

तपाईँको ‘कान्तिपुर’ दैनिक तथा भारतको ‘द हिन्दू’ पत्रिकामा प्रकाशित अन्तर्वार्ता पढ्ने मौका मिल्यो । तपाईंहरू अब बहुदलीय प्रतिस्पर्धाअन्तर्गत लोकतान्त्रिक शासनपद्धति मान्न तयार हुनुभएको जान्न पाउँदा हर्षको सीमा रहेन । रोल्पाको प्लेनम्को निर्णयले हिंसामा विश्वास नगर्ने संसदीय दलहरूलाई तपाईंसँग सहकार्य गर्न सम्भव बनाइदियो । उनीहरूले यस्तो उदारता देखाउन तपाईंको बहुदलीय प्रणालीप्रतिको आस्थाको प्रमाण चाहिएको थियो, त्यो प्लेनम्ले दियो ।

दाहालजी, नेकपा (माओवादी) का धेरै राम्रा पक्ष नभएका होइनन् । एक त यो पूरै स्वदेशी शक्तिद्वारा सञ्चालित आन्दोलन देखिएको छ । अर्को, यसले वर्गीय सङ्घर्षको अभियान चलायो, न कि जातीय सङ्घर्षको । दुवै कारणले गर्दा यो द्वन्द्व अन्यत्रभन्दा समाधान गर्न अलि सजिलो भएको अनुमान गरेकै बेला सार्वजनिक तपाईंका पछिल्ला अभिव्यक्तिले त झ्न् त्यो हो कि जस्तो पनि लाग्न थालेको छ ।

तर पनि पुरानै कुरा नदोहोर्याई रहन सक्तिनँ । सामाजिक क्रान्ति गर्ने चुनौतीपूर्ण र जरुरी अभियानमा नलागेर तपाईंहरू सशस्त्र क्रान्तिमा लाग्नुभयो । पहिलो बाटो अपनाएको भए लोकतन्त्रको क्रमशः सुदृढीकरण हुनेथियो, यतिका नेपालीको ज्यान जाने थिएन । समाज निकै अगाडि बढ्थ्यो । आजको नेपालको दुई प्रतिशतभन्दा कम आर्थिक वृद्धिदर भारत, पाकिस्तान र बङ्गलादेशको ६ देखि ८ प्रतिशतको हाराहारीमा पुग्नेथियो । राजा दरबारमै बन्दी रहनेथिए, सेनाको आकार बढ्ने थिएन र गैरमहत्वाकांक्षी फौजका रूपमा सेना व्यारेकमै रहने थियो । नेपालको मामिलामा विदेशीहरूको यत्रो बोलवाला पनि हुने थिएन ।

अझै पनि आमजनता तपाईंहरूको पक्षमा छन् भन्ने प्रमाण छैन, किनभने गाउँगाउँमा तपाईंहरूको प्रभाव त स्वतन्त्र र निर्भिक जनसमर्थनबाट नभई बन्दूकको आडमा भएको हो । पश्चिमा अवधारणामा ढालिएको धर्म विरुद्धको तपाईंहरूको अभियानले मुलुकको धर्म संस्कृतिमा आघात पुगेको छ, कैयन् मेला र पर्व बन्द भएका छन्, ग्रामीण भेकमा । समाजको जग हल्लाउने गरी तपाईँले विद्रोह नगरेको भएपनि विकृतिहरू हट्ने नै थिए । हालैका तपाईंका दुई अन्तर्वार्तामा नआएको कुरा के छ भने ‘जनयुद्ध’ त २०४६ सालको लोकतन्त्र बहालीको ६ वर्ष नपुग्दै थाल्नुभएको हो । लोकतन्त्रले वामे सर्दै गर्दा शुरु गर्नुभएको अभियान थियो त्यो ‘सशस्त्र विद्रोह’ । कुनैबेला जनजाति संसारको संवेदनशीलताको फाइदा लिन स्वायत्त प्रदेशको कुरा गर्दै हिँड्नुभयो, जुन कुरा नेपाललाई चाहिने सहज ‘फेडेरलिज्म’ अन्तर्गत पर्दैन । तपाईंहरूले राष्ट्रियस्तरका एउटै तस्कर वा फटाहालाई ‘कार्वाही’ गर्नुभएन तर गाउँगाउँका कैयौँ शिक्षक, राजनीतिक कार्यकर्ता र श्रमिकको हत्या गराउनुभयो । बाल सैन्यको भर्ती गर्नुभएको छ, विद्यार्थी अपहरण गर्दै विद्यालय रित्याउनुभएको छ । सफाया, चन्दा असुली आतङ्क, नाकाबन्दी, बन्द र थरीथरीका जनकार्वाहीले शहरिया हुनेखाने भन्दा गाउँगाउँका गरीबलाई आतङ्कित पार्यो । ‘जनयुद्ध’को भयले गाउँगाउँ रित्यायो र आज भारत, खाडी र मलेसियामा बजारभाउ भन्दा थोरैमा काम गर्न लाखौँ नेपाली युवा–युवतीहरू बाध्य भएका छन् ।

समय बित्दै जाँदा आफ्ना सैन्य क्रियाकलाप एम्बुस र धरापमा केन्द्रित गर्न बाध्य हुनुभयो । पुल, रिपिटर टावर, स्वास्थ्यचौकीजस्ता राष्ट्रिय संरचनाहरू पड्काउँदा क्रान्ति गरेको अनुभव भयो तपाईंलाई र सदरमुकामहरूमा सरकारी भवन र कार्यालयहरू ध्वस्त पार्दा सफलताको महसूस भयो ।

दाहालजी, तपाईं समक्ष यो गुनासो गर्दा वर्तमान मन्त्रिपरिषदका अध्यक्ष तथा अहिलेको सत्ताको पक्षमा बोलेको नठान्नुहोला । राजा ज्ञानेन्द्रको गैरसंवैधानिक र निरङ्कुश एजेण्डा नाङ्गिइसकेको छ । त्यस्तै, शाही नेपाली सेनाको सामरिक हेलिकप्टरबाट मोर्टार र बम झर्नेदेखि, मानवअधिकारको हनन् गरी लोकतन्त्र दमन गर्ने कदमको समर्थन गर्न खोजिएको पनि होइन । यो पत्रमा तपाईंले हिंसाको आडमा वामेसर्दै गरेको लोकतन्त्र मास्दै जनताको वर्तमान र भविष्यसँग खेलवाड गरेको आरोप लगाउन खोजेको हुँ ।

तर एकदशको ‘जनयुद्ध’पछि भने तपाईंको चेत खुले जस्तो छ । सेनाले आक्रमण गर्न नसके पनि आफ्नो प्रतिरक्षा गर्न विभिन्न मिनिमी बन्दूक, माइन् र काँडेतारको भरमा सफल भएपछि तपाईंहरू सदरमुकाम ध्वस्त गर्ने क्रममा लाग्नुभयो । तर जिल्ला सदरमुकामहरूमा रातभर आक्रमण गरेपनि तपाईंहरूले एउटै जिल्लालाई पनि वास्तविक आधारक्षेत्र, ‘कम्प्याक्ट जोन’ बनाउन सक्नुभएन । आफ्ना लडाकुलाई ‘मोटिभेट’ गर्न पनि गाह्रो पर्दै गयो होला, किनकि बन्दूकको आडमा राज्यसत्ता हत्याउन सक्ने सम्भावना नजिक आउँदै आएन । सरकारलाई राज्य सञ्चालन गर्न साह्रै अप्ठेरो पर्दा पनि राज्य आफ्नो बनाउने र राजधानीमा रजाइँ गर्ने तपाईंको आकाङ्क्षा पूरा नहुने तपाईंकै केन्द्रीय समितिका सहयोगीहरूले बुझनुभयो । उता अन्तर्राष्ट्रिय दबाब र दक्षिण एसियाली भू–राजनीतिक अवस्थाले पनि हिंसा नत्यागेका माओवादीलाई सत्तामा आउन दिने सम्भावना देखिएन । फेरि जुन दिनदेखि नयाँदिल्लीले नेपालको द्वन्द्वलाई आफ्नो आन्तरिक सुरक्षासँग सीधै गाँसेर हेर्न थाल्यो र तपाईंहरूको चलखेलविरुद्ध कम्मर कस्न थाल्यो अनि बल्ल तपाईंहरूको वैचारिक धरातलमा १८० डिग्रीको मोड आयो ।

अन्तर्वार्ताहरूमा व्यक्त गरेजस्तै उच्च सोच र अग्रगामी विश्लेषणको आधारमा मात्र तपार्इंहरूले आफूलाई परिवर्तन गर्नुभएको होला भनेर पत्याउन कठिन छ । तर तपाईंहरूले क्षेत्रीय भू–राजनीतिक र राष्ट्रिय वास्तविकताका कारण आफ्नो १० वर्षे सशस्त्र यात्रालाई दिनुभएको यो मोड रोज्नुभएको होला भनी विश्वास गर्न सकिन्छ । यही मोडले माओवादीलाई आज बहुदलीय शासनप्रणालीको वकालत गर्ने संस्था बनाइदिएको छ । देशभित्र मात्र होइन, विश्वमै यसलाई कम्युनिष्ट आन्दोलनको नयाँ प्रयोग गरिएको दाबी गरिँदैछ । अझ्, भारतका माओवादीहरूलाई पनि बहुदलीय बाटोतर्फ अग्रसर हुन सहयोग पुग्ने तपाईंको चाहना देखियो । यो अति उत्तम सोच हो । र, यो सैद्धान्तिक र वैचारिक विचलनलाई ‘छलाङ’ भन्न पनि म तयार छु, यदि यसले मुलुकमा शान्ति र लोकतन्त्रको एकसाथ पुनर्वहाली गर्दछ भने । यस अर्थमा पनि चिन्तित तर समर्पित नेपाली खुशी छन् कि खमेररुजको बर्बरताबाट तपाईंहरू बच्नुभएको छ, जबकि माडीको जस्तो काण्डले नेकपा (माओवादी) लाई त्यो दिशातर्फ घिसार्न खोजेको थियो ।

वास्तवमा रगतमाथि जति नै खेल गरेपनि तपाईंको सङ्गठनको राजनीतिक मुटु भने बलियो नै रहेछ, ताकि रगत र पीडाको खोलो बगाएर राज्यशक्ति आफ्नो हुने नदेखेपछि तपाईंहरूले रोल्पा प्लेनम्मार्फत् बहुदलीय प्रतिस्पर्धाको बाटोमा आउने निधो गर्नुभयो । दलहरू कमजोर भएर तपाईंहरूसँग १२ बुँदे सम्झैता गरेका होइनन् कि तपाईंहरूले हिंसाको आडम्बर त्यागेर शान्तिपूर्ण प्रतिस्पर्धामा आउने मनसाय दर्शाएपछि उनीहरूले ठाउँ दिएका हुन् ।

आज तपाईं र सहयोगीका कलम र जिब्राबाट शान्तिप्रेमी वक्तव्य आउँदा झ्ण्डै १५,००० ज्यान द्वन्द्वमा गुमाइसकेको मुलुक बँच्न सक्छ कि भन्ने आश जागेको छ । त्यसकारण तपाईंहरूले गल्ती गरेको कुरा दोहोर्याइराख्न मन लाग्दैन, बरु कसरी तपाईंका सहकर्मी र ‘क्याडर’लाई सुरक्षित अवतरण दिने भन्नेतर्फ ध्यान दिनु जरुरी छ– उत्तरदायित्वबोध भएको जो–कोही नागरिकले । तपाईंहरूको हिंसा र विध्वंस मच्चाउन सक्ने क्षमताले आखिर तपाईंको शक्ति र प्रभाव दर्शाउँदैन, यो त यस प्रकारको छापामार युद्धको विशेषता नै हो । तसर्थ, ग्रामीण वर्गले होस् वा तपाईंले भन्नुभएको शहरिया मध्यमवर्ग, सबैले माओवादीको प्रेषित नयाँ अनुहार र एजेण्डालाई ठाउँ दिनुपर्दछ– तपाईंहरूका आजसम्मको गल्तीलाई बिर्सिएर होइन कि भोलिका दिनमा देश, समाज र अर्थतन्त्रलाई राहत दिन ।

ग्रामीण र शहरिया वर्गले बिर्सने छैनन् कि आखिर तपार्ईंको र राज्यपक्षको बन्दूकले तारो बनाएका शान्तिपूर्ण परिवर्तनमा विश्वास गर्ने आन्दोलनरत् निरस्त्र संसदीय दलहरू नै मुलुकलाई अगाडि लाने शक्ति हुन् । यही बाटोतर्फ लाग्न तपाइँहरूले पनि निर्णय लिएको देखिन्छ । तपाईंहरूको त्यो निर्णयलाई मान्दा त्यसबाट दुई अर्थ निस्कन्छन्ः पहिलो, माओवादीले जनयुद्धको मार्ग त्यागेकाले शान्तिको बाटोमा मुलुक लागिसकेको । दोस्रो, अब माओवादीको हातमा रहेको बन्दूकको सैद्धान्तिक औचित्य छैन, त्यो बन्दूक राजनीतिक नभई मात्र शक्तिप्रदर्शन र हिंस्रक दबाबको यन्त्र बनेको छ । जबसम्म यो बन्दूक बिसाइँदैन तबसम्म तपाईंको विचार र क्रियाबीचको विरोधाभास जनताबाट लुक्ने छैन ।

हुन पनि ‘स्टेट्सम्यान’ को रूपमा तपाईंको वक्तव्य आइरहेकै बेला ऐतिहासिक जिल्ला सदरमुकामहरू जलिरहेछन्, शहर–बजारमा बम र बारुदको विगविगी छ । तपाईंको सामरिक शक्तिलाई ‘छिटफुट आपराधिक गतिविधि’ जस्ता शब्दले पन्छाउन नसक्ने भएको हुँदा यो विरोधाभास हटाउन तुरुन्त तपाईँको पार्टीले युद्धविराम घोषणा गर्नु जरुरी छ । हुन त शाही सत्ताले पहिला तीन र थपिएको एक गरी चारमहिने युद्धविरामलाई लम्ब्याउने वातावरण तयार गरेन, तरपनि माओवादीको विलिन हुँदै गएको राजनीतिक छविलाई यसले फेरि उजागर गरेको थियो । त्यसपछि पुनः शुरु गरिएको हिंसा र आगजनीले प्राप्त राजनीतिक छविलाई धमिल्याइदिएको छ ।

हो, हामीलाई थाहा छ माओवादीका उत्तेजित लडाकु र ‘क्याडर’लाई लोकतान्त्रिक मार्गमा डोर्याउन पनि संवैधानिक शक्ति र नागरिक समाजको सहयोगको आवश्यकता पर्दछ । एक त सिद्धान्ततः यत्रो घमासान भइसकेपछि सीधै बहुदलीय प्रतिस्पर्धामा जाने कुरा मनाउन गाह्रो पर्दछ । अर्को, बन्दूकको भरमा शक्ति सञ्चालन गरिरहेका जिल्ला र ग्रामीण भेकका बन्दूकधारी कमिसार, कार्यकर्ता र लडाकुले बन्दूक त्यागे आफ्नो जीउज्यान खतरामा पर्ला भन्ने पीर पक्कै हुन्छ । यसकारण पनि तपाईंहरूलाई सम्मानजनक र सुरक्षित अवतरण चाहिएको छ । तर आजको शाही सत्ता त्यस्तो सुरक्षित अवतरणको मौका दिने पक्षमा देखिँदैन । बरु तपाईंहरूले धेरै दुःखकष्ट दिएका राजनीतिक दलहरू नै जनताको बृहत् भलाइ र समाज रुपान्तरणको अभियानलाई कदर गर्दै विद्रोहलाई सुरक्षित अवतरण दिने पक्षमा छन् । यसलाई तपाईंहरूले दलहरूको कमजोरी ठान्नु भूल हुनेछ ।

दाहालजी, आजको दिनमा जति तपाईं द्वन्द्व चर्काउनुहुन्छ, उति शाही सत्ताको हात बलियो हुनेछ । तपाईंहरूले पाल्पा ध्वस्त पार्नु भो, धनकुटा ध्वस्त पार्नुभयो, ठाउँठाउँमा प्रहरी र सेनाका जवानलाई पराजित गर्नुभो, कैयाँैलाई मार्नुभयो । तपाईंको विध्वंस मच्चाउन सक्ने शक्तिको प्रमाण पर्याप्त भइसक्यो, अब अरू चाहिएन । तपाईंका लडाकुलाई यही रगत र ध्वंसको धूवाँमा ‘मोटिभेट’ गर्नुथियो भने त्यो पनि लक्ष्य शायद पूरा भइसक्यो । तसर्थ, रोल्पा प्लेनम्बाट पारित प्रस्ताव, दलहरूसँगको बाह्रबुँदे सम्झैता र तपाईंका कान्तिपुर दैनिक र भारतको हिन्दू दैनिकका अन्तर्वार्ताको शब्द र मर्म अन्तर्गत हिंसा अविलम्ब बन्द गर्नु नै राम्रो ।

युद्धविरामको घोषणा चाहिएको छ, तपाईंहरूबाट, ताकि राजाको शक्तिमा ह्रास होस्, जबकि तपाईंको निरन्तर आक्रमणले शाही सत्तालाई बल मात्र प्रदान गर्दछ । उता तपाईंको युद्धविरामले दलहरूको शान्तिपूर्ण आन्दोलनले ऊर्जा प्रदान गर्नेछ । शान्तिपूर्ण जनआन्दोलनले राजाको आकांक्षालाई पराजित गर्दा संविधानसभाको योजनाले पनि ऊर्जा पाउनेछ । तर संविधानसभाको आह्वान त्यतिबेलासम्म विश्वसनीय हुने छैन जतिबेलासम्म तपाईंहरू निरन्तर युद्धविरामतर्फ उन्मुख हुनुहुँदैन । उता तपाईंले आफ्ना कार्यकर्ता र लडाकुलाई नव शान्तिपथमा उन्मुख गराउन चाहिएको ‘चारा’ संविधानसभा हो भने यसको लागि पनि युद्धविराम जरुरी छ । युद्धविराम, बन्दूक बिसाउने प्रक्रिया, अनि शान्ति, शान्ति, शान्ति !

Post navigation

Previous Post:

An eye on the region

Next Post:

Why not to kill a minister

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes