Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

अन्तरिक्ष र धर्ती

April 28, 2019 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (१५-२१ वैशाख, २०७६) बाट

गिरीश गिरीले माथि हेर्दै गर्दा अमेरिकी भू–उपग्रह तल नियाल्दै थियो, त्यहीबेला एउटा गजबको सन्जोग जुर्न पुग्यो !

२६ मंसीर २०७५, बुधबार बिहान करीब ९ः३० बजे । पत्रकार/लेखक गिरीश गिरी सिमराबाट वीरगञ्जतर्फ जाँदैथिए । जितपुर पुगेका उनले उत्तरपूर्व दिशातर्फ आकाशमा घुमौरो दुइटा रेखा देखे, तस्वीर खिचिहाले ।

उत्ति नै बेला जब उनी आकाशतर्फ हेर्दैथिए, अमेरिकी अन्तरिक्ष निकाय नासाको भू–उपग्रह नेपाली भूभाग माथि पुग्यो । स्याटलाइटले खिच्यो अनि नासाले ‘पृथ्वी अवलोकन डेटा र सूचना प्रणाली’ (ई.ओ.एस्.डी.आई.एस्.) मार्फत तीन घण्टाभित्रै ती तस्वीर आफ्नो वेबसाइटमा राखिहाल्यो ।

मैले भोलिपल्ट बिहान अन्तरिक्षबाट लिइएको त्यो तस्वीर नासाको वेबसाइटमा देखें । अक्सर जमीन या बादल मात्र देखिने स्याटलाइटमा ती दुई घुमाउरो रेखा पनि देखें ।

तस्वीरः नासा (पहिलो), गिरीश गिरी (दोस्रो) ।

हवाई उडानको चापले काठमाडौं उत्रन लामबद्ध यात्रुवाहक जेटहरू वीरगञ्ज–हेटौंडा क्षेत्रमाथि ‘होल्ड’ गर्ने गर्छन् । र, हवाईजहाज धेरै उँचाइमा छ भने मौसम र तापक्रम अनुसार उसको इन्जिनबाट निस्कने तातो हावा चिसिएर बरफ बन्दछ, जुन धर्से बादलको रूपमा जमीनबाट देखिन्छ — ‘कन्डेन्सेशन् ट्रेल’ अर्थात् छोटकरीमा ‘कन्ट्रेल’ । गिरीशको तस्वीर त्यही कन्ट्रेलकै थियो ।

नासाको त्यो तस्वीर मैले २७ मंसीर बिहान ७ः४८ बजे ट्विटरमा राखें । यतिसम्म कुरो साधारण नै थियो । तर १०ः१० बजे नपुग्दै गिरीशले आफूले खिचेको उक्त तस्वीर मेरो ट्विटरमा ‘रिप्लाई’ गर्दै हाले ।

ट्विटरको यो क्रिया–शृंखलामा केही अनुपम सन्जोग देखा पर्दछन्, जसले मलाई आजैसम्म रोमाञ्चित पारेको छ । पहिलो — नासाको भू–उपग्रहले त्यतिबेला नै तस्वीर खिच्न पुग्यो, जब जेट हवाईजहाजले फालेको कन्ट्रेल विलाइसकेको थिएन ।

दोस्रो — नासाले हरेक दिन अघिल्लो दिनको तस्वीर फेरेर नयाँ तस्वीर राख्ने गरेकोमा मैले साइटबाट २७ गते नयाँ तस्वीर राख्नु अघि नै हेर्न पुगें ।

नेपालको मध्यभागको कुनै साधारण ‘स्याटलाइट इमेज’ भएको भए धेरै चासोको विषय हुने थिएन, तर कन्ट्रेलले मेरो ध्यान तान्यो । तेस्रो चाहिं २६ गते गिरीशले कन्ट्रेल देखेनन् मात्र, तस्वीर खिचे र भोलिपल्टै मेरो ट्विटको प्रत्युत्तरमा हाल्न पनि भ्याए ।

तस्वीरमा दुई कन्ट्रेल प्रष्ट देखिन्छन् तर तेस्रो कन्ट्रेल भने धेरै पातलो देखिन्छ । यी एउटै हवाईजहाजले बनाएका हुनसक्छन् वा एकभन्दा बढीले पनि । ‘फ्लाइटरेडार’ अथवा अरु कुनै आई–टी सेवाको प्रयोग गरेर त्यो समय कुन एअरलाइन्स्‌काे जहाज वीरगञ्ज–हेटौंडा माथि घुमिरहेथ्यो, पत्ता लगाउन सकिन्छ ।

जब हवाईजहाज महादेवपट्टी (पर्सा) हुँदै नेपाली भू–भाग छिर्दछ, सबैभन्दा बाक्लो कन्ट्रेल शुरु हुन्छ । र, निजगढसम्म पुगेर कन्ट्रेल बायाँतर्फ चक्कर लगाउँदै उत्तर अनि पश्चिम र दक्षिण लाग्दछ । गढीमाईको माथिसम्म आइपुग्दा कन्ट्रेल करीब करीब विलाउँछ ।

अर्को उत्सुकता जगाउने प्रसङ्ग के भने, त्यो बाक्लो कन्ट्रेलको छायाँ धर्तीमा देखिन्छ । रेखाका उत्तरपट्टिको छायाँ हेटौंडा शहरसम्म पुगेको हामी देख्छौं । तस्वीर खिचेको समय, सूर्यको ‘पोजिशन्’ तथा छायाँको दिशा, यी तीन चिज मिलाएर हवाईजहाजको उँचाइ समेत जान्न सकिन्छ ।

यतिभन्दा गहिराइमा जान मेरो क्षमताले दिएन । तर आजैसम्म म यसकारण उत्साहित छु कि कुन सन्जोगले २६ मंसीरमा भू–उपग्रहले खिचेको त्यो तस्वीर २७ गते देखें, अपलोड गरें, र थाहा पाएँ कि मैले भू–उपग्रहको आँखाले अन्तरिक्षबाट देखेको ‘इमेज’ पेश गर्दा जमीनबाट गिरीशले पनि देखेका रहेछन् ।

यो सानो प्रसंगबाट मैले बुझेको चाहिं — वरिपरि हेर्नु, देख्नुपर्ने देख्नु, टिपिहाल्नु अथवा खिचिहाल्नु, जो गिरीशले गरे ।

प्रतिकृया दिनुहोस

Post navigation

Previous Post:

सम्झने तरिका

Next Post:

खै त ताली!?

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

About


Kanak Mani Dixit, 66, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk
© 2022 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes