Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

‘द युनिभर्सल गुड्नेस् अफ् म्यान्’

August 18, 2021 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (२२-२८ भदौ, २०७६) बाट

‘राष्ट्र राम्रो बनोस्; नियम–कानून पालना र समाज जागरुक होस्’ भनिरहने हामी नागरिक आफैं चाहिं कस्ता रहेछौं नि !

तस्वीर : रिपब्लिका डटकम र माेनिका देउपाला ।

भनिन्छ — नेपालीहरू अराजक छन्, नियम पालना गर्दैनन्, बसभाडा तिर्न रुचाउँदैनन्, नक्कली विद्यार्थी परिचय पत्र बोक्छन्, ‘क्यू’ मा बस्नेको खिलाफमा छन्, आदि ।

तर, मेरा एक मित्र छन्, जसको दर्शनको आधार नै छ — ‘द युनिभर्सल गुड्नेस् अफ् म्यान्’ । उनको भनाइमा, जनमानसमा फट्याइँ र दुष्ट्याइँ अपवाद हुन् । आम मानिस सहृदयी हुन्छन्, सह–अनुभूति राख्छन्, नियम पालना गर्न चाहन्छन् — जरिवाना र दण्डको डरले नभई मर्यादा, कर्तव्यपरायण र निष्ठा नै आम मानिसको परिचय हो ।

मलाई मित्रको मानव चरित्रबारे यो विश्वास जहिल्यै ‘उग्र रोम्यान्टिक’ लाग्थ्यो । कहाँ हुन्छ र त्यस्तो ? आखिर समाज अडेको त नियम कानून उल्लङ्घन गर्दा पाइने दण्डको डरले न हो । त्यसैले त प्रहरी प्रशासन छ, अदालत छ, कारागार छ ।

फोहोर फाल्ने, पुरुष बटुवाले पिसाब फेर्ने गरेको टोलको कुनामा एउटा भगवानको तस्वीर या मूर्ति राखेका हुन्छन् आजित स्थानीयले । (एक यस्तै ठाउँमा ठड्याइएको लम्बोदरलाई मेरा एक दाइ पर्नेले नामै दिएका थिए, ‘मुतुवा गणेश’ !) अक्सर त्यो ठाउँ रातो–दिन सफा भइदिन्छ, फोहोर अन्तै लगेर फालिन्छ, बटुवा पिसाब थामेर अलिपर लाग्छन् । तर भगवानले झटारो हान्देलान् भन्ने पीरले नियम पालना गर्नुलाई महान् सभ्यताको उदाहरण भन्न मिल्दैन, फेरि त्यो फोहोर वा मूत्र त स्थानान्तरण मात्र न भएको हो ।

तर तपाईं हामीलाई बेलाबखत नेपालीले पनि चकित तुल्याउँछन्, नियम कानून मात्र होइन सुझाव समेत विनम्र पालन गरेर, र यस्तो देख्दा, सुन्दा एकाएक पूरै मुलुकको भूगोल र भविष्यप्रति आश जागेर आउँछ ।

दुई उदाहरण पेश गर्दछु जसले नेपालीमा ‘नागरिक चेत’ राम्रै रहेको प्रमाणित गर्दछ । पहिलोः पर्चा पोस्टर नटाँस्नुहोला भनेर भित्तामा लेखिदिने हो भने आग्रहको अधिकांशले विनम्र पालना गर्छन् । जहाँ फिल्म पोस्टर र टुटोरिएल क्लास, कोरियन भाषा, फोटो कपी र पासपोर्ट फर्म भरिदिने सूचनाले भित्ता लतरपतर हुन्थ्यो, त्यहाँ भित्ता सफा मिल्छ ।

ललितपुर, झम्सिखेलको सेन्ट मेरिज् स्कूलको आधा किमी लामो पहेंलो भित्ता छ, जसले जो–कोही पोस्टर र ग्राफिटीवालालाई लोभ्याउँछ — तर एउटै पर्चा पोस्टर देखिंदैन त्यो पूरै लम्बाइमा । भित्तामा अंग्रेजीमा लेखिएको छ — ‘स्टिक नो बिल्स्’ (कृपया, केही नटाँस्नु) । वर्षौं भयो यो सन्देश — त्यो पनि अंग्रेजीमा — सबैले पालना गरेको देख्दा म चकित छु ।

दोस्रो प्रसङ्ग, ट्राफिक प्रहरीको ‘नो हर्न’ अभियान । १ वैशाख २०७४ मा प्रहरीले हर्न नबजाउन अनुरोध गर्दै अलि कडिकडाउ मात्र के गरेको थियो, देशभरिका सडक शान्त बन्न पुगे । पहिला हामीले भोग्दै आएको च्याँच्याँ र चुँचुँ, प्याँप्याँ र पुँपुँ एक्कासी विलीन भयो, र अपवादका रुपमा परेको बेला मात्र हर्न बजाइन थाले, त्यो पनि छोटो, बिप्–बिप्, प्वाँ–प्वाँ । शहरका बाटाघाटा सभ्य बनेका छन् । मेरी बहिनी हालै बनारसबाट उपत्यका (त्यो पनि बीच काठमाडौंको बागबजार !) फर्कंदा कान नै शान्त भए भन्दै थिइन् ।

हर्न निषेध अभियान चलेको अहिले दुई वर्ष भयो, चलिरहेकै छ । शहरमा हर्न प्रयोग शायद दक्षिणएशियाकै सबैभन्दा कम नेपालमा छ ।

प्रहरीको अर्को सफल अभियान हो ‘मापसे’, तर यसलाई ‘नो हर्न’ अभियानसँग दाँज्न मिल्दैन किनकि मादक पदार्थ सेवन गरेर चलाउँदा समातिएमा दण्ड जरिवाना, सचेतना कक्षा र लाइसेन्समा प्वाल पार्ने डर हुन्छ । यो ‘प्यूनिटिभ् एक्शन्’ मार्फत चलेको अभियान हो, जसको कारण समाज अनगिन्ती ट्राफिक दुर्घटनाबाट बचेको छ ।

माथिका दुई उदाहरणले एकहदसम्म प्रमाणित गर्दछ कि नागरिकले सरकार र समाजबाट आश मात्र गरेका छैनन्, स्वयं जिम्मेवार छन्, नराम्रो नगर्न, सह–अनुभूति दर्शाउन स्वभावतः तयार छन् । यी उदाहरण कुनै समाजशास्त्रीका लागि अध्ययनको विषय पनि बन्ला ।
मैले भने धेरै वर्षदेखि ‘द युनिभर्सल गुड्नेस् अफ् म्यान्’ को भनाइको खिल्ली उडाएको यही दिन देख्नलाई रहेछ !

प्रतिकृया दिनुहोस

Post navigation

Previous Post:

उदारवादी तानाशाह आइदिए हुन्थ्यो कि भन्ने कुरा छोडिदिऔँ

Next Post:

काे हुन् नेपालीका पूर्वज?

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes