Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

पहिलो विद्युतीय शवदाह यन्त्र

August 18, 2021 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (२०-२६ फाल्गुण, २०७४) बाट

नेपालको पहिलो विद्युतीय शवदाह यन्त्र, जुन कहिल्यै प्रयोगमा आएन । तर आज समय परिवर्तन भएको छ । पशुपतिमा योभन्दा धेरै ठूलो शवदाह गृह चल्तीमा आएकै पाँच वर्ष भइसक्यो । ‘संस्कृति विरोधी’ भन्नेहरूको आवाज विलीन भइसक्यो ।

टेकूको पचली मन्दिरबाट कालोपुल जाने बाटाको दक्षिणपट्टि अनौठो सानो कोठे साइजको फलामे बाकस देखिन्छ । छेउबाट पाइप पनि जडान भएको यो कुनै औद्योगिक उत्पादनको यन्त्र जस्तो लाग्दछ । यो के हो, कसरी यहाँ आइपुग्यो भन्ने कुरा छेवैबाट दिनहुँ हिंड्ने/गुड्नेलाई थाहा हुने कुरै भएन । न चियोचर्चा– केही होला नि भनेर छाडिदिने हाम्रो चलन नै छ ।

यो फलामे ‘बाकस’ को आफ्नै रोचक इतिहास छ । सडक विस्तार र भवन वृद्धिको क्रममा ‘बाकस’ कबाडीखाना पुग्नु अगाडि यसबारे सानो चर्चा गरौं ।

पाठकले गएरै यसको ‘दर्शन’ गरे त झनै राम्रो ! वास्तवमा यो ‘बाकस’ को अवशेषले एकातिर दशकअघिको उच्चतम सामाजिक सोच दर्शाउँछ भने अर्कोतर्फ सर्वत्र देखिने ‘शहरपिता’ हरुको अकर्मण्यता ।

तस्वीरहरुः कनकमणि दीक्षित

कुरा करीब ३५ वर्षअघिको हो, जतिबेला कमल चित्रकार काठमाडौं नगर पंचायतका प्रमुख थिए । उनले सोचे– आधुनिकता उन्मुख काठमाडौंमा विद्युतीय शवदाह गृह चाहियो । त्यसको लागि चाहियो एउटा भवन अनि जलाउने ‘अभन्’, जहाँ बिजुलीले शवलाई केही बेरमै खरानी बनाउँदछ । चित्रकारले टेकू घाट नजिक मजबूत भवन बनाउन थाले अनि कलकत्ताबाट शव जलाउने ‘अभन्’ ल्याउने चाँजोपाँजो पनि मिलाए ।

भवन निर्माण सकियो, यन्त्र पनि आयो । अनि मैले सुनेसम्म दुई कुरा भयो त्यतिबेला । एकातर्फ संस्कृति विरोधी कार्य भयो, लासलाई खुला चितामा जलाउने परम्परा तोडेर प्रधानपञ्चले अनिष्ट गर्न आँटे भन्ने आवाज उठ्यो । अर्कोतर्फ भवन निर्माणमा प्राविधिक त्रुटिका कारणले गर्दा ‘अभन्’ लाई शवदाह गृहभित्र छिराउनै सकिएन ।

कुरा त्यतिकै रह्यो, शवदाह गृहको योजना अगाडि बढेन । अभन्‌लाई सडकछेउ यसै मिल्काइयो । र, आजसम्म हामीलाई विगतका आकांक्षा र कमजोरी सम्झाउँदैछ पचलीघाट सडकछेउ लावारिस यो यन्त्रले ।

यो फलामे बाकसलाई कबाडीखानामा लगेर टुक्रा टुक्रा पार्नुभन्दा पशुपतिको विद्युतीय शवदाह गृहकै एउटा कुनामा ‘म्युजियम पिस’ जस्तो गरी प्रदर्शनमा राखे राम्रो हुनेथियो ।

कुनैबेला घरविहीनले यो यन्त्रलाई सुरक्षित ओत बनाए । गत साता यो पंक्तिकार त्यहाँ पुग्दा भित्रपट्टि तखता र टोकरीलगायत विभिन्न सामग्री थुप्रिएका थिए । छेउमा डोजर चलिरहेको थियो, अस्थायी टहराहरू भत्काउँदै । लाग्यो, यो बाकसको मौन उपस्थिति पनि अब धेरै टिक्नेवाला छैन । खिचें तस्वीर ।

यही हो नेपालको पहिलो विद्युतीय शवदाह यन्त्र, जुन कहिल्यै प्रयोगमा आएन । तर आज समय परिवर्तन भएको छ । पशुपतिमा योभन्दा धेरै ठूलो शवदाह गृह चल्तीमा आएकै पाँच वर्ष भइसक्यो । ‘संस्कृति विरोधी’ भन्नेहरूको आवाज विलीन भइसक्यो ।

आज हामीले सम्झे हुने, प्रधानपञ्च उनै चित्रकारलाई, जसले साढे तीन दशक अगाडि नै उपत्यकावासीलाई आधुनिक शवदाह गृह आवश्यक पर्दैछ भनेर बुझे । प्रयोगमा आएन, त्यो अर्कै कुरा ।

र, यो फलामे बाकसलाई कबाडीखानामा लगेर टुक्रा टुक्रा पार्नुभन्दा पशुपतिको विद्युतीय शवदाह गृहकै एउटा कुनामा ‘म्युजियम पिस’ जस्तो गरी प्रदर्शनमा राखे राम्रो हुनेथियो । साना, ठूला कुरा र सोच सबै हाम्रो शहरी इतिहासका पाटा हुन् । यो फलामे बाकस पनि हो ।

Post navigation

Previous Post:

नबिर्सौं मौलिक हकको जग बसाल्ने २०४७ को संविधानलाई

Next Post:

यूएस बांग्ला विमान दुर्घटना: रनवेबारे असमझदारी

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes