Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

प्लास्टिक प्रकोप!

August 18, 2021 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (२७ माघ – ४ फाल्गुण, २०७५) बाट

सस्तो र सजिलो प्लास्टिकलाई उत्पादकदेखि उपभोक्तासम्मले अपनाएका छन्, यसको विषाक्त प्रकृतिका बाबजुद ।

गएको हप्ता २२ माघ देवघाटस्थित महेश सन्यास आश्रमको रजत वर्ष तथा राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको आगमनको लागि सजिएको थियो ।

हिजोआज सजावटका नाममा मुलुकभरि नै फैलिएको प्लास्टिकको ध्वजापताकाले सडकको वारपार रंगीन बनाउने चलन यहाँ पनि पछ्याइएको थियो । यो सस्तो, सजिलो तर घातक प्रयोग हो ।

संसारभरि नै प्लास्टिकको प्रकोप आइलागेको छ — काठ, फलाम, माटो र कपडाको साटो हरेक काममा प्लास्टिक नै चलाइन्छ । किराना पसल या सुपरमार्केटमा किनमेल गर्दा जति सजिलो गरी प्लास्टिक झोला हातमा थम्याइन्छ, त्यसले विश्व र नेपाली वातावरणलाई खल्बल्याएको छ ।

प्लास्टिकले कसरी नेपाली समाज र अर्थतन्त्रमा कब्जा जमाइसकेको छ, सोनाम ल्होछार पर्वको भोलिपल्ट टुँडिखेल देखेकालाई थाहा हुन्छ, फालिएका प्लास्टिकका ब्याग र बोतलले पूरै मैदान ढाकिएको ।

देवघाटमा प्लास्टिक ।

हामीले सामान राखेर सजिलै घरमा ल्याउने र काम सकिएपछि मिल्काउने गरेको प्लास्टिकको झोला ‘बायोडिग्रेडेबल’ होइन — हजार वर्षसम्म यो यथावत् रहन्छ, फोटीसिन्थसिस्द्वारा धूलो नभएसम्म । प्लास्टिक ब्यागको त ‘रिसाइकल’ पनि सजिलो गरी हुँदैन ।

कुनै पनि किराना पसलको तखतामा हेर्नु, सबै चिजबिजको प्याकेजिङ प्लास्टिकमा हुन्छ, जो अन्ततः फ्याकिने नै हो । आज कुनै पनि नदी किनार, पहाड–मधेशको गोरेटो, शहरको ढल–नाली, राष्ट्रिय निकुञ्ज, हिमाली भञ्ज्याङ — यत्रतत्र देखिन्छन् तयारी चाउचाउका खोल, खैनीका प्याकेट, मिनरल वाटर बोतल, प्लास्टिक ब्याग आदि इत्यादि । कुनै वस्तु यतै अल्झिन्छन्, कुनै खोलाले बगाउँदै गंगा नदी हुँदै बंगालको खाडीसम्म पुग्छन् । यदाकदा फोहोर सम्हाल्ने हेतुले जलाइन्छन्, विषाक्त धुवाँ सीधै फोक्सोमा छिर्ने गरी ।

समाजमा प्लास्टिकको घातक हमला रोक्न के गर्ने भन्नेबारे आजैसम्म सशक्त अभियान चलेको छैन, किनकि प्लास्टिक भनेकै ‘सस्तो’ र ‘सजिलो’ । उत्पादनकर्तादेखि उपभोक्तासम्मले यसको विकल्पमा ध्यान दिंदैनन्, बजार र अर्थतन्त्रलाई प्लास्टिकले कब्जामा लिइसक्यो ।

टुकुचामा प्लास्टिक ।

सबैतिर उत्सव र पर्वहरूमा रमाइलो बनाउन ध्वजापताका टाँगिन्छन् । देवघाटदेखि काभ्रे, दाप्चाको कालिका मन्दिरसम्म यस्तै छ । उत्सव सकिएपछि यसलाई झिक्ने, व्यवस्थित गर्ने, अर्को पटक चलाउने भनेर कसैको विचार हुँदैन किनकि यो सस्तो छ, र वातावरणबारे हामी सोच्दैनौं ।

हामी ‘अर्गानिक’ भन्दै तरकारी, स्याउ, सिमी किनौंला तर ती ‘इन्अर्गानिक’ थैलोमा बोकेर घर ल्याउँछौं । देवघाटको महेश सन्यास आश्रमको रजत वर्षको अवसरमा भोजन गर्ने सयौं भक्तजनलाई दुइटा प्लास्टिकको गिलास दिइयो, दूध र पानीका लागि । निःसन्देह प्रयोजन सकिएपछि ती वस्तुको गन्तव्य भनेको नारायणी–कालीगण्डकीको दोभानमा जलसमाधि लिनु नै थियो ।

प्लास्टिक वस्तुको सही पुनः प्रयोगको वैज्ञानिक प्रविधि आविष्कार नभएसम्म हामी यसको नियन्त्रणमै लाग्नुपर्छ । विश्वका अन्य राष्ट्रहरूको अनुपातमा नेपाल देश सानो होइन, यहाँका जनसमुदायको क्रियाकलापले पनि विश्व वातावरणमा असर पारिरहेको हुन्छ । अतः अरूले नै गरुन् भन्ने होइन । मन्दिर, मेला र महोत्सवमा प्लास्टिक ध्वजापताकाको प्रयोग हालैको हो, यतैबाट शुरु गरौं ।

वातावरण मन्त्रालयले अगुवाइ गर्नुपर्‍यो, र मुलुकभरका नागरिक समाजलाई आह्वान हुनुपर्‍यो । राष्ट्रपति कार्यालय, प्रधानमन्त्री कार्यालय र सातवटै मुख्यमन्त्री कार्यालयले सूचना प्रवाह गर्नुपर्‍यो, कि राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, मुख्यमन्त्री सहभागी हुने कुनै पनि कार्यक्रममा प्लास्टिक ध्वजापताका, कप, प्लेट प्रयोग नहोस् ।

यो एउटा अभियानमा परिणत होस्, र प्रत्येक संघीय र प्रान्तीय मन्त्री, नगरप्रमुख, गाउँप्रमुख र वडाध्यक्ष तथा वडा सदस्यले यसै गरुन् । प्लास्टिकको आक्रमण विरुद्ध देशव्यापी रूपमा लड्न यो एउटा शुरुआत हुन सक्छ ।

 

प्रतिकृया दिनुहोस

Post navigation

Previous Post:

हवाईजहाज र हवाईअड्डा

Next Post:

ऐतिहासिक गैंडा, जो दक्षिणएशियाबाट युरोप पुग्यो

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes