Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

मरण र शोकको मूल्य

July 26, 2021 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (२९फागुन-५चैत माघ, २०७३) बाट

कसैको निधन हुँदा कति छिटो र स्वचालित भई हामी अंग्रेजीमा तीन अक्षर लेखिदिन्छौं— RIP ‘रेस्ट इन पीस’ । एकातर्फ आफन्त भर्खरै बितेकाको क्लोज अप् तस्वीर सेयर गरिहाल्छन् भने अर्कातर्फ संसारले लेखिदिन्छ– RIP । यसरी, परिवारदेखि नातेदार र चिनारुसम्मबाट मरणको अवमूल्यन हुँदैछ, मानव उत्पत्तिदेखिको त्रासदीमा अन्तर्मनको विह्वलता र चित्कार घट्दो छ ।

माधव घिमिरे।

मरणको अर्थ हराउँदै जाँदा जिउनुको वजन पनि कम हुन्छ । पृथ्वी राजमार्गको गजुरी खण्डमा देखेको छु– ट्रकले स्कूले केटोलाई किचेर मारिदियो, तत्कालै उनका पिताले शवमाथि कात्रो ओढाएर सडक अवरुद्ध गर्दै क्षतिपूर्ति माग गरे । त्यस्तै, विभिन्न अस्पतालमा लापरबाही पक्कै हुन्छ, तर कतिपय मानिस आफन्तको मरण हुन नपाउँदै आन्दोलनमा उत्रिसकेका हुन्छन् ।

समाजशास्त्रीले बताउलान्, मरणको अवमूल्यन भएकै हो भने किन, तर दशवर्षे द्वन्द्वकालसँग यसको पक्कै सम्बन्ध गाँसिएको छ । त्यस कालखण्डमा आमनागरिक हत्या, यातना, बेपत्ताको चपेटामा परे । हरेक मरणबाट निस्सासिने हाम्रो बानी विस्तारै मरणको गिन्तीमा केन्द्रित हुनपुग्यो– दोरम्बामा कति, खारामा कति, बाँदरमुडे माडीमा कति, कोट्वाडामा कति, भकुण्डेबेसीमा कति, बर्दियामा कति !

मरणसामु निष्ठुर बनेको हाम्रो मस्तिष्कले द्वन्द्वपीडित परिवारजनको पीडा अनुभूत गर्न सकेन । द्वन्द्व चर्केको बेला दैनिक सरदर ८ जना मर्ने गरेको यो मुलुकमा ‘शोकाकूलता’ हरायो । इतिहासकालदेखि नै दरबार खलंगामा काटमार हुने गरे पनि ‘भौतिक हिंसा’ नभोगेका नेपाली गाउँघर र शहरबजारलाई कठोर बनाइदियो द्वन्द्वकालले । धनुषाका पाँच युवा, उमा सिंह, मैना सुनार, मुक्तिनाथ अधिकारी, काजोल खातुन– यी सब नाम र सन्दर्भ विगत होइनन्, पीडित परिवारको लागि वर्तमान हो ।

यो कठोरताको छालले आजैसम्म पनि बृहत् समाजलाई बगाएको छ । गत हप्ताकै कुरा गरौं– राजविराजमा सशस्त्र प्रहरीको फायरिङमा पाँच जनाको मृत्यु, भारतीय विशेष सीमा सुरक्षा बलको फायरिङले कञ्चनपुरको आनन्द बजारमा एक युवक, अनि जाजरकोट बस दुर्घटनामा २६ । कहाली लाग्नुपर्ने हप्ता थियो नेपालको लागि, तर ‘कहाली’ कहाँ छैन । लाशको राजनीति, आरोप, प्रत्यारोप तथा नेपाल–भारत सम्बन्धको लेखाजोखा छ । अन्य सडक दुर्घटनामा जस्तै भोलिपल्टैदेखि आम ध्यान अन्त लागिहाल्यो । मरण÷हत्याको वजन हामीले लेखाजोखा गथ्र्यौं त गत साल तराई–मधेशमा भएको ५५ भन्दा बढीको मृत्युमा प्रहरीको ‘क्राउड कन्ट्रोल’ ज्यादतीको छानबीन हुनेथियो, मानवअधिकार हनन्को आँखाले । उता कैलालीको ‘लिन्चिङ’ को लागि भड्काउ भाषण गर्ने नेताहरूले कठघरामा उभिनु परेको छैन आजसम्म, जब शब्द शब्द यूट्यूबमा कैद छन् ।

मरण/हत्या हुनासाथ पनि ‘शहीद’ घोषणा गर्ने माग आउँछ, मन्त्रिपरिषद्बाट रु.१० लाख दिने निर्णय अनि सबै आ–आफ्नो बाटो । तर ढिलोचाँडो जवाफदेही गराइछाड्ने अठोट लिनुपर्छ, सच्चा नागरिकले ।

सर्वसाधारणको हत्या या मरण मात्र होइन, ‘ठूलाबडा’ को मरणलाई पनि साधारण मानेर हेर्न थालियो र शायद यसमा २०५८ सालको दरबार हत्याकाण्डले भूमिका खेलेको छ । ६ महीनाअघि मुक्तिनाथमा श्राद्ध गरेर आमा, भाइ र भतिजसँग फर्कंदै गरेका पूर्व मन्त्री एवं मुख्यसचिव माधव घिमिरेको जीप दुर्घटना भयो र उनी त्रिशूलीमा बेपत्ता भए ।

वर्तमान नेपाली समाजमा घिमिरेको योगदान शायद अरु कर्मचारीभन्दा निकै बढी छ । छिमेक र समुद्रपारका दातृराष्ट्रहरूसँग राम्रो सम्बन्ध रहेका घिमिरेको शान्ति प्रक्रिया अगाडि बढाउने अतुलनीय योगदान रह्यो । खिलराज रेग्मीको सरकार विवादित भए पनि गृह र परराष्ट्र मन्त्रालय सम्हालेका घिमिरेको उल्लेख्य योगदान थियो– ४ मंसीर, २०७० को चुनाव सफल हुनुमा, र मुलुक फेरि लोकतन्त्रको पटरीमा फर्कियो ।

यस्ता थिए माधव घिमिरे । गत असोज ९ गते उनी त्रिशूलीमा लोप भए । शुरुमा उनी जीवितै फेला पर्लान् कि भन्ने आशाले निधनको समाचार बनेन, जीवन मूल्यांकन पनि गरिएन । एक हप्ता बित्दा उनी नरहेको पक्कै थियो, तर समाज अगाडि बढिसकेको थियो– फर्केर हेर्ने कसले ?

समाजको समग्र मस्तिष्क बुझ्ने, घटनाक्रमको सूक्ष्म अध्ययन गर्ने बौद्धिक थिए माधव घिमिरे । मुलुकमा मरणको अवमूल्यन किन यसरी हुन गयो विश्लेषण गर्ने क्षमता थियो माधव घिमिरेको तर उनी आफैं मरिसके ।

अलविदा, नागरिक ।

Post navigation

Previous Post:

Untie the knot

Next Post:

खुशी!

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes