Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

सर्लाहीतिर बरालिंदा

July 28, 2021 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (३० पुस -६ माघ, २०७४) बाट

वागमतीमा नुहाउन काठमाडौंवासी मधेश झर्दा हुन्छ।

जनघनत्व, गरीबी र त्यसमाथि गरीबीको घनत्वले २ नं. प्रान्तको शुभारम्भ चुनौतीपूर्ण बनाइदिएको छ । तर प्रान्तीय तथा स्थानीय सरकारले संवैधानिक सम्भावनाहरूलाई अँगाल्ने हो भने विकास, राहत, समृद्धि सबै सम्भव देखिन्छ ।

निर्वाचित सांसद्हरूले राष्ट्रिय चिन्तन गरुन्, सशक्त नागरिक समाजको निगरानीमा पनि धेरै कुरा हुन सक्दछ ।

आजको ध्यान भने कता प्रान्तीय राजधानी राख्ने भन्नेमा छ । वीरगञ्जमै पर्नुपर्छ भनेर घण्टाघरछेउमा रिले अनशन चलिरहेको छ । जनकपुरको पनि दाबी छँदैछ ।

यस्तोमा एउटा सुझाव, सर्लाहीको सागरनाथको वन फडानी भएको क्षेत्रमा किन राजधानी नराख्ने ? यो उत्तर–दक्षिण पहाडी र मधेशी आवादी क्षेत्रको बीचमा पर्दछ भने पूर्व–पश्चिम राजमार्ग छेउ र प्रान्तको ठीक बीचतिर ।

यहाँ द्वन्द्वकालमा ६००० बिघा जंगल मासेर माओवादीले बस्ती बसाल्यो, राज्यको केही लागेन । सागरनाथ वन परियोजनाका अध्यक्ष रहँदा विनय कुसियैतले अतिक्रमण रोक्न पहल गरेका थिए, संसदीय समिति नै बनेको थियो । तर केही लागेन । अहिले यहाँ विप्लव समूहको हालिमुहाली छ ।

द्रुतमार्ग द्वार, निजगढ । तस्वीरहरुः कनकमणि दीक्षित

सागरनाथको ‘चारकोसे झाडी’ सर्लाहीमा पर्दछ । नयाँ संविधानअन्तर्गत जिल्लाको नाम नै मेटिने हो कि, प्रान्त र स्थानीय सरकारबीच जिल्लालाई प्रयोगविहीन बनाइँदा सर्लाहीकै केही कुरा गर्न मन लाग्यो ।

सागरनाथ वनको आसपास वन फडानीको मलिलो माटोमा राम्रो तीन बाली (नगदेलगायत) उब्जनी छ– उखु, सूर्ती, धनियाँ, दाल, बदाम, इत्यादि । यस कारण बरहथवा बजारको चहलपहल उल्लेख्य छ र काठमाडौंको ठमेलमा जस्तै यहाँको मुख्य बजारमा गाडी निषेध गरेको छ, नगरपालिकाले ।

बरहथवाबाट दक्षिण मधेशी बहुल क्षेत्रमा भने गरीबीको मात्रा बढी देखिन्छ । प्रान्त र स्थानीय सरकारको पहलमा सबैका लागि समृद्धि ल्याउन सामूहिक पहल आवश्यक पर्नेछ । सम्बन्धित सबै लागिपरेपछि यो असम्भव पनि नहोला ।

सर्लाही उत्तर–दक्षिण राजमार्ग ।

जस्तै नजिकको निजगढबाट काठमाडौं जाने ‘द्रुत मार्ग’ ढिलो गतिमा भए पनि बन्दैछ । द्रुत मार्ग तथा निजगढमै प्रस्तावित अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल यो रौतहट–सर्लाही भेगलाई आर्थिक ऊर्जा दिने गरी बन्नुपर्दछ, बजार वृद्धि र रोजगारी प्रवद्र्धनमार्फत ।

पूर्व–पश्चिम राजमार्गबाट दक्षिणतर्फ चौडा ‘हाइवे निर्माण हुँदैछ– नयाँ रोडदेखि सिमानामा पर्ने सिमरा–भगवतीपुरसम्म (पारिपट्टि पर्छ भजेरगञ्ज) । दुई वर्षअघि सिमानापारि छोटी लाइन हटाएर बढी लाइन रेलसेवा शुरु भएपछि ढेंग स्टेशनमार्फत ‘सुपरफास्ट’ रेल चढेर भारततिर जताततै पहुँच बढेको छ ।

सर्लाहीको उत्तर–दक्षिण जोड्ने चौडा राजमार्ग निर्माण हुँदैछ, भारत सरकारको ‘तराईरोड प्रोजेक्ट’ द्वारा । यसले हुलाकी मार्ग मात्र नभई उत्तर–दक्षिण जोड्ने बाटो निर्माणको काम पनि गर्दैछ ।

यस हाइवेले सर्लाहीको उत्तर–दक्षिण कनेक्टिभिटीलाई सुधार्नेछ भने दुई भागमा रहेको अवसर र पहुँचको विभेदलाई पनि अन्त्य गरिदेला ।

मनुस्मारा नदीको कञ्चन पानीको नहरको उपयोगबाट सर्लाहीको कृषिमा फलिफाप भएको छ । सिंचाइको विषयमा सर्लाहीका नागरिक अगुवा र बौद्धिकको एउटा ठूलो ‘गेम चेन्जर’ परिकल्पनालाई वास्तविकतामा परिणत गर्नु परेको छ— सुनकोशी–कमला डाइभर्सन ।

सागरनाथ जंगल फडानी द्वार ।

यसको सिंचाइले पूरै २ नं. प्रान्तमा ‘हरित क्रान्ति’ ल्याउने छ । पहाडबाट झर्ने पानी प्रयोग गर्दै मधेशलाई समृद्धि दिलाउने यो आयोजना अब अगाडि बढ्नु पर्‍यो ।

त्यसको लागि सर्लाहीलगायत सबै ८ जिल्लाको नागरिक समाज तात्नुपर्ने हुन्छ । यसमा काठमाडौं तातेन, नयाँदिल्लीको डरका कारण पनि, अब प्रान्त जाग्नुपर्‍यो ।

भारतीय सीमा छेवैको नेपाली गाउँ बलरामा पुख्र्यौली घर भएका पत्रकार चन्द्रकिशोरकै बोलीमा– ‘राज्य पुनःसंरचनाको फाइदा लिन अब २ नं. प्रान्तको नागरिक समाज अग्रसर हुनुपर्दछ । प्रान्त र स्थानीय सरकारबीच रस्साकस्सी गर्नुहुँदैन, बरु मिलेर काठमाडौंको शक्ति तल झार्नुपर्छ ।

एउटा गाउँ वा शहर होइन, प्रगतिको लागि ‘प्रोभिन्सियल एप्रोच’ चाहिन्छ । भूमिहीनको समस्यादेखि सिंचाइ, बाढीको निकास, भ्रष्टाचार, आर्थिक अग्रगमन र रोजगारीसम्ममा प्रान्तीय नागरिक समाज अग्रसर हुने बेला भयो ।’

सर्लाहीको पश्चिमी सिमाना वागमतीको किनारमा पुग्दा देख्यौं– नदीको पानीमा उपत्यकामा जस्तो दुर्गन्ध रहेनछ । शायद उपत्यकाले पठाएको ‘अर्गानिक’ मल पहाडको ‘क्याटर्‍याक्ट’मा लड्दैपड्दै झर्ने वागमती समथरमा आइपुगिसक्दा ‘अक्सिजनेट’ भइसकेको छ, घर वा व्यवसायमा प्रयोग हुन सक्ने गरी । मैले वागमती तटमा आँखा लगाउँदै गर्दा चन्द्रकिशोरले भनेः “अब त काठमाडौंले वागमतीमा नुहाउन पनि मधेश झर्नुपर्छ !”

Post navigation

Previous Post:

लियोपोल्ड क्याफे

Next Post:

ढेंग स्टेशन र रेल सपना

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes