Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

सुन्ने ‘बीबीसी’, पढ्ने ‘न्यूयोर्क टाइम्स्’

December 30, 2019 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (१३-१९ पुस , २०७६) बाट

बाँकी दक्षिण एशियालीले नपाएको बीबीसी र न्यूयोर्क टाइम्स् सुन्ने\पढ्ने सुविधा सधैंका लागि सुरक्षित गर्ने हो भने पाइरहेको अवसरको उचित कदर हुनुपर्छ ।

दक्षिणएशियाका अरु मुलुकको तुलनामा नेपाल खुला समाज रहेको प्रमाण थुप्रै छन्, तर यस्ता सामाजिक ‘पूँजी’ र संस्थाको कदर र सम्भव बनाइदिने संवैधानिक, कानूनी र राजनीतिक स्थितिको मूल्याङ्कन गर्ने हो भने राजनीतिक उतारचढावसँगै संकुचन पनि आउन सक्छ ।

तुलनात्मक रुपमा नेपाल खुला भएको प्रमाणित गर्ने दुई उदाहरण हुन्, बीबीसी वर्ल्ड सर्भिस एफ्एम् र द न्यूयोर्क टाइम्स् दैनिक । यो संसारमै विरलै र दक्षिणएशियामा त अन्यत्र पाइँदै नपाइने सुविधा हो । तर के यो सुविधाको पर्याप्त हेक्का हामीलाई छ त ? वेलैमा गम्नुपर्छ, जुन कुराको ‘भ्याल्यू’ गरिंदैन, त्यो गुम्न पनि सक्छ ।

संसारका हजारौं भाषामध्ये ४४ भाषामा मात्र बीबीसी को कार्यक्रम चल्दछ, जसमध्ये ‘बीबीसी नेपाली’ पनि एक हो । यस सेवाले नेपालभरि साप्ताहिक ६० लाख बढी नियमित श्रोता बटुलेको छ, आफ्नो विश्वसनीय पत्रकारिता र उदार ‘वर्ल्डभ्यू’ का कारण ।

सरकार वा सत्ता कुनै पनि वेला स्वतन्त्र रिपोर्टिङ र टिप्पणी गर्ने संस्थाप्रति असहिष्णु बन्न सक्छ । नियम र प्रक्रियाको अवरोधले होस् वा उग्रराष्ट्रवाद वा अन्य लोकरिझ्याइँ विधिबाट सञ्चारमाध्यम कमजोर बनाइन सक्छ । एउटा उदाहरण हिमाल साउथएशिया पत्रिका नै छ ।

पंक्तिकारसम्बद्ध यो पत्रिका, जसलाई अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा लोकमानसिंह कार्कीको बोलवाला भएको वेला सञ्चालनमै अवरोध गरियो र अन्ततः पत्रिका काठमाडौं छाडेर कोलम्बो स्थानान्तरण हुन बाध्य भयो । आज कसैको सोच त्यता नहोला तर नियतिले बीबीसी नेपाली सेवा माथि संस्थागत दबाब नपरोस् भनी नागरिक सचेत हुन जरुरी छ ।

नेपाली भाषामा प्रसारण हुने बीबीसी नेपाली सेवा को महत्व सांकेतिक होइन, टड्कारो छ, तसर्थ यसलाई विस्थापित गर्न सजिलो नहोला । तर एफ्एम् मार्फत उपस्थिति जनाइरहेको बीबीसी वर्ल्ड सर्भिसको अंग्रेजी प्रसारणको पनि विचार गरौं ।

शर्टवेभ् नभई एफ्एमकाे अवरोधरहित आवाज मार्फत हामीले बीबीसी अंग्रेजी अन्तर्राष्ट्रिय सेवाको खबर, विश्लेषण, मनोरञ्जन, अन्तर्वार्ता स्थानीय एफ्एमबाट सुन्न पाउँछौं । यसले हामीलाई अंग्रेजी भाषामा दखलसँगै ‘सचेत विश्व नागरिक’ बन्न समेत सघाउँछ । पत्रकारिताका विद्यार्थीलाई सही अभ्यास र प्रस्तुति दिनानुदिन सिकाइरहेको हुन्छ ।

हामीले अन्तर्राष्ट्रिय रेडियो कार्यक्रम र दैनिक छापा यसरी सुन्न\पढ्न पाएको निर्भीक समाज भएकैले हो । पंचायतकालको सुनसान मात्र सम्झिए पुग्छ आजको मूल्य बुझ्न । कथं हाम्रो घरमा बीबीसी सुनिन छोड्यो, न्यूयोर्क टाइम्स् पढ्न पाइने अवस्था रहेन भने देश बन्द समाजतर्फ उन्मुख भएको बुझ्नुपर्छ । त्यता नजानलाई निरन्तर सचेतता, चासो र चिन्ता चाहिन्छ ।

जोखिम छ, बीबीसी अंग्रेजी सेवा सरकारी स्वामित्वको रेडियो नेपाल मार्फत एफ्एम् १०३ मेगाहर्जबाट प्रसारण हुन्छ । कुनै दिन फ्याट्ट कुनै सरकारी अधिकारीले ‘कतै नभएको यस्तो प्रसारण हामीकहाँ मात्र किन ?’ भन्न पनि सक्छन् । त्यसैले पनि नागरिक निगरानी बढाउन जरुरी छ ।

बरु हाल उपत्यकामा मात्र सीमित यो एफ्एम् सेवा संघीयताको मर्म अनुरुप हरेक प्रान्तमा रेडियो नेपाल मार्फत नै सुनाइने प्रबन्ध गर्न सकिन्छ । यही सन्दर्भमा रेडियो नेपाल जस्तो सरकारी प्रसारण सेवालाई स्वायत्त संस्थामा परिणत गर्ने बहसलाई पुनः ताजा पारौं ।

बीबीसी नेपाली सेवा लाई प्रसारण गर्न लण्डन बीबीसी मुख्यालयले सहयोग गर्दैछ भने रेडियो नेपाल ले ‘रिले’ गरिदिएको छ । दुवैलाई धन्यवाद !

हामी कृतज्ञ हुनुपर्ने अर्को संस्था निजी क्षेत्रको ‘नेपाल रिपब्लिक मिडिया’ प्रति हो, जसले अमेरिकी न्यूयोर्क टाइम्स् दैनिकको अन्तर्राष्ट्रिय संस्करणलाई एकाबिहानै हाम्रो घरैमा ‘डेलिभरी’ को व्यवस्था मिलाइदिएको छ । यसले न्यूयोर्कवासीले ब्रेकफास्टसँगै लिने न्यूयोर्क टाइम्स् (‘एन्.वाई.टी.’) को स्वाद नेपालीसामु ल्याइदिएको छ । आज हामीलाई पनि त्यही दिनको पत्रिका त्यही रवाफका साथ पढ्ने अवसर छ । (न्यूयोर्क शहरमा एक दशक विताएको यस पंक्तिकारले यसबाट पाउने सन्तुष्टिको त कुरै नगरौं !)

जसरी हामीले बीबीसी वर्ल्ड सर्भिस प्रसारणको पर्याप्त सदुपयोग गरेका छैनौं, न्यूयोर्क टाइम्स् को ताजा खबर र उत्कृष्ट विश्लेषणको लाभ पनि उति लिन सकिरहेका छैनौं । भन्नै पर्दा, सुन्नेको लागि बीबीसी, पढ्ने र लेख्नेका लागि न्यूयोर्क टाइम्स् हामीसामु उपलब्ध हुनुलाई नजरअन्दाज नगरौं ।

आज स्वतन्त्र मिडिया कस्तो हुनुपर्छ भन्ने उदाहरण पनि न्यूयोर्क टाइम्स् बनेको छ । भारतमा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको युगमा धेरै पत्रिका र टेलिभिजन स्टेशन कसरी सरकार पक्षीय बनेका छन्, देखिरहेकै छौं ।

तर अमेरिकामा राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पको दक्षिणपन्थी अराजकतासामु जसरी अखबार (विशेषगरी वाशिङ्गटन पोस्ट्, न्यूयोर्क टाइम्स्) र टीभी च्यानल (विशेषगरी सीएन्एन् र एम्एस्एन्बीसी) राज्यशक्ति र घातक लोकरिझ्याइँ विरुद्ध उभिएका छन्, शिक्षाप्रद छ । र, संयोगवश न्यूयोर्क टाइम्स् हामीले चाहँदा एकाबिहानै घरैमा आइपुग्छ ।

हामीले अन्तर्राष्ट्रिय रेडियो कार्यक्रम र दैनिक छापा यसरी सुन्न\पढ्न पाएको निर्भीक समाज भएकैले हो । पंचायतकालको सुनसान मात्र सम्झिए पुग्छ आजको मूल्य बुझ्न । कथं हाम्रो घरमा बीबीसी सुनिन छोड्यो, न्यूयोर्क टाइम्स् पढ्न पाइने अवस्था रहेन भने देश बन्द समाजतर्फ उन्मुख भएको बुझ्नुपर्छ । त्यता नजानलाई निरन्तर सचेतता, चासो र चिन्ता चाहिन्छ ।

प्रतिकृया दिनुहोस

Post navigation

Previous Post:

साझा यातायातको विद्युतीय लक्ष्य

Next Post:

वनमारा खान्छ गैडा (भिडियाेसहित)

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes