Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

‘स्मार्ट सिटी’ कि ‘स्टुपिड सिटी’?

July 31, 2020 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (१६-२२ चैत, २०७६) बाट

बन्दाबन्दीमा माइतीघर मण्डल र सिंहदरबार अगाडिकाे सडक ।

बन्दाबन्दीको सडकमा हुइँकिंदा — आजको व्याप्त ‘सडक सोच’ बदल्ने हो भने मात्र हामी उपत्यकालाई बसोबासलायक सुझबुझको शहर बनाउन सक्छौं ।

मोटर हुइँकिरहेछ रित्तो सडकमा । लगनखेल, बागमती पुल, थापाथली हुँदै माइतीघर मण्डल, सिंहदरबार अघिल्तिर पहरा दिइरहेका पृथ्वीनारायण शाह छेउ हुँदै डिल्लीबजार, नक्साल अनि धुम्बाराही । जम्माजम्मी ९ मिनेट । मोटरभित्रैबाट खिचिरहेछु यो फूटेज, अनौठो दृश्य, ‘कोरोना समय’ को काठमाडौं ।


 थापाथलीदेखि डिल्लिबजारसम्म

कोरोनाभाइरस (कोभिड–१९) महामारीको यो घडीमा परिवार र समाजलाई कसरी सुरक्षित राख्नेमा सरकार र समुदायको ध्यान केन्द्रित छ । सँगसँगै प्रत्येक नागरिकले महामारी पार लागेपछि यसबाट के सिक्ने र आउँदा दिनमा सामाजिक न्याय सहितको गाउँ शहरको समाज कसरी निर्माण गर्ने भन्नेमा चिन्तामग्न छन् ।

मलाई पनि बन्दाबन्दीको ९ मिनेटको त्यो मोटर यात्राले केही सोच्ने अवसर जुरायो । वाह ! काठमाडौंका सडक सधैं यस्तो जहिल्यै भइदिए पो, जस्तो पनि लाग्यो । तर, यो कसरी सम्भव छ जब काठमाडौं शहरकै जनसंख्या १४ लाख नाघिसक्यो, लगभग ४० लाख नागरिक धान्ने उपत्यका पुरै शहरीकरण भइसक्यो, यत्तिका मानिसलाई सडक त चाहियो !

कोरोनाभाइरसबाट बच्न गरिएको बन्दाबन्दीको अवधि सकिएपछि सम्भवतः हामी पुनः पहिलेकै रफ्तारको भौतिक संरचना निर्माण, प्लटिङ, मोटर गाडी खरीद र सडक विस्तारमा फर्कनेछौं । केही दिनको बन्दाबन्दीले मात्र पनि धमिलोबाट निलो देखिएको आकाश र वायु प्रदूषणको कमीले हामीलाई पुनः त्यही बाटोमा फर्कन प्रेरित नगर्नुपर्ने हो, तर अनुभव बताउँछ हामीलाई यो ‘कोरोना बन्दाबन्दी’ बिर्सन त्यति बेर लाग्ने छैन ।

सके त कोरोनाभाइरसको त्रासबीच हाम्रो सोंचको तौर तरिका बदल्ने हो — अर्थतन्त्रलाई सक्दो आत्मनिर्भर बनाउने, जनस्वास्थ्यको स्तर बढाउने, बाँझाे जमीनलाई पुनः उब्जनी तर्फ लग्ने, गाउँ–गाउँका नागरिकमा प्रगतिको सुनिश्चिततासहित ऊर्जा र उत्साह थप्ने ।

शहरको हकमा जस्तो खाले ‘स्मार्ट सिटी’ को परिकल्पना पस्किएको छ, त्यो त ‘स्टुपिड सिटी’ निर्माणको बाटो हो । ‘स्टुपिड सिटी’, जहाँ अग्ला भवन र चौंडा सडक निमार्णमा जोड दिइन्छ, प्राचीन बस्ती र सम्पदा बिना हिच्किचाहट भत्काइन्छन्, जहाँ शहरवासीलाई चाहिने बगैंचा, फुटपाथ, साइकलमार्ग, नदी छेउ ‘प्रोमेनाद’, खेलमैदान, संग्रहालय, रंगमञ्च, टहल्ने ‘प्लाजा’, ‘ह्वीलचेयर–मैत्री’ सेवा केही पाइँदैन ।

के साथैका दुई भिडियो फूटेजमा जस्तो खुला सडक देख्न अर्काे महामारी, नाकाबन्दी, नेपाल बन्द वा चक्काजाम नै कुुर्नुपर्ने हो ? रित्तै सडकले त कसैको भलो गर्दैन, तर सडकमा चाप त घटाउन सकिन्छ, जसले सबै शहरबासी, वातावरण र अर्थतन्त्रलाई राम्रो गर्छ । तर त्यहाँ पुग्न आजसम्मको ‘सडक सोच’ परिवर्तन गर्नुपर्छ ।

सडक जति चौडा गर्यो, ट्राफिक जाम घट्दैन बरु यसको चौडाइसँगै सवारी थपिन्छ, जामको समय भयावह गरी लम्बिन्छ । चाहिने त सडक विस्तारभन्दा सार्वजनिक यातयातको विस्तार हो । देशको अर्थतन्त्रले भूमिगत आकाशे मेट्रो या मोनोरेल धान्दैन, त्यसैले सडकको चौडाइ हेरिकन ठूला–साना बस र बस सेवा प्रदायकबीचको समन्वयमा पारवहन सञ्जाल अर्थात् ‘पब्लिक ट्रान्सपोर्ट नेटवर्क’ चाहिएको हो ।

आवतजावतको यस्तो पारवहन सञ्जाल नहुँदा उपत्यकाका नागरिकले धेरै सास्ती भोग्नु परेको छ । सवारीको अत्यधिक चापले सहजै कतै पुग्न सकिंदैन । डिजल, पेट्रोल र धुवाँधुलोको प्रदूषणले शहरवासीको जनस्वास्थ्य बिगारिरहेको छ । यसको एउटा समाधान हो, सयौंमा मात्रामा भित्र्याइनुपर्ने बिजुली बस । जसको प्रयोगले शहरी अर्थतन्त्र र जनताको स्वास्थ्य दुबैलाई बचाउँछ ।

सकारात्मक कुरा, यस्तै यस्तै ‘सडक सोच’कै अवधारणामा आधारित भएर सरकारले ‘उपत्यका यातायात प्राधिकरण’को परिकल्पना गरेको छ । सम्बन्धित विधेयक राष्ट्रियसभामा पेश पनि भइसकेको छ, तर संसद पनि कोरोनाभाइरसको शिकार बनेको छ, अहिले ।

सामान्यतः हामीलाई रातिको समय बाहेक लगनखेलबाट नक्साल हुँदै धुम्बाराही पुग्न ४५ मिनेटदेखि एक घण्टा १५ मिनेटसम्म लाग्छ । तर, ‘कोरोनाभाइरसको बन्दाबन्दी’मा यो दुरी छिचोल्न मात्र ९ मिनेट लाग्यो । सही ‘सडक सोच’ अन्तर्गत स्थापित सार्वजनिक यातायातले चाप घटाउने हो भने सामान्य अवस्थामा बढीमा आधा घण्टामा यो दुरी पार गर्न सकिनु पर्ने हो ।

त्यसैले ‘वास्तविक स्मार्ट सिटी’ बनाउन कोरोनाभाइरसकाल सकिएर स्थिति सामान्य हुने बित्तिकैै विधेयक पारित भएर प्राधिकरण ऐन बन्नुपर्छ र उपत्यकामा सार्वजनिक यातायात सञ्जाल निर्माणको काम सम्पन्न हुनुपर्छ । सोच सुधारे सुध्रन्छ सडक !


डिल्लिबजारदेखि थापाथलीसम्म

प्रतिकृया दिनुहोस

Post navigation

Previous Post:

न्याय मागिरहेछ नन्दप्रसाद अधिकारीको आत्मा

Next Post:

नागरिक अपिल: कोरोना भाइरस दुस्प्रभावबाट कृषिलाई बचाऔं, नयाँ दिशा दिऔं !

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes