Skip to content

Kanak Mani Dixit

  • Home
  • About
  • हिमाल खबरपत्रिका
    • उकालो लाग्दा
  • Nepali Times
    • On the way up
  • Himal Southasian
    • HIMAL
  • Others
    • Articles about Kanak Mani Dixit
    • नागरिक
    • Scroll.in
    • The Kathmandu Post
    • The Rising Nepal
    • Podcasts
  • Books
    • Adventures of a Nepali Frog
  • Petitions
  • Videos
    • Saglo Samaj

कालो वर्ष

July 4, 2021 by admin

हिमाल खबरपत्रिका (१–१५ वैशाख, २०५९)बाट

किरण पाण्डे

“लबे मर्यो भनेर हल्ला सुनेको त कुशे पो मरेको रहेछ ।” चोभारको डाँडो चढ्दै गरेको बेला, बिहानीपख गोरेटोमा दुई जना वृद्धबीचको संवादबाट शायद जुम्ल्याहा लब र कुशमध्ये कुनै एक जनाको देहान्त भएको बुझ्यिो । कसैको मृत्युका बारेमा यति सहज तरिकाले कुरा गरेको सुन्दा लाग्यो– अन्ठाउन्न सालले हामीलाई जीवन र मृत्युलाई सजिलो तरिकाले लिन सिकाइदिएछ ! सम्भवतः यही नै थियो २०५८ को क्रूर सौगात नेपाली जनतालाई ।

सन् १९९२ को वर्षलाई बेलायतकी महारानी एलिजाबेथले “एन्नस् हरिबलिस” संज्ञा दिएकी थिइन्– अर्थात् अति दुःखद् वर्ष । यसैगरी गएको १२ महिना नेपाल र नेपालीका लागि कालो वर्ष– एक लामो कालरात्रि भइदियो । अरू तरिकाले पनि वर्ष २०५८ कालो वर्ष हुन गयो– पर्यटन धरासायी भयो, अर्थतन्त्र खस्कियो, देशको प्रतिष्ठामा आँच आयो, र धमिलियो राष्ट्रिय लक्ष्य पनि । नेपालीहरू स्वदेशमै शरणार्थी बन्न पुगे, विकास योजनाहरूमा ‘ब्रेक’ लाग्यो र समाज र अर्थतन्त्र काटिएको चङ्गामा परिणत भए । अर्थतन्त्र र समाज मात्र होइन, देशको साँस्कृतिक जीवनमै हमला भयो ।

सयौँ वर्षदेखि घरमा रहेका, इतिहास सम्झउने भरुवा बन्दुक घरघरबाट या त माओवादीले लगे, या त सरकारलाई बुझइयो । अब त बन्दूक पड्काएर हर्षबढाइँ पनि विरलै गरिएला नेपाली डाँडाकाँडामा । सुदूरपश्चिममा, नगर्चीहरूलाई हातमुख जोड्न अप्ठेरो अवस्था छ किनभने विवाह ब्रतबन्धमा बाजागाजा बज्नै छाडिसक्यो । अन्नपूर्णा भेकमा विदेशी पदयात्रीको लागि भारी बोक्ने भरियाहरूको अहिले काम छैन । गाउँ–गाउँमा राति हिँड्न मिल्दैन । तेह्रथुमको सङ्क्रान्ति डाँडामा पहिलोचोटि यसपालि मदन मेला लागेन । थुप्रै ठाउँका जात्रा र मेलाहरू यो पल्ट लागेनन् । विविध पहाडी संस्कृति यस वर्ष ठहरै पर्यो र कसले भन्न सक्छ यसरी रोकिएको साँस्कृतिक चलन फेरि ब्युँतन्छ वा ब्युँतदैन !

२०५८ साललाई कालो वर्ष भन्नुको कारण चाहिँ अर्कै छ– त्यो हो नेपालीको मृत्युको १२ वर्षभरिको लामो सिलसिला । वर्ष शुरु के भयो, माओवादीले प्रहरी चौकीमा हमला गर्दै दर्जनौँ हवलदार/जवानलाई बन्दुक र बम मार्फत खतम पारे । लगत्तै, झ्ण्डै ३० वर्ष शासन गरेका राजाको रानी र राजपरिवारका अरू कैयन् सहित राजदरबारमै हत्या भयो। । कुनै पनि मुलुकले विरलै भोग्नु परेको पीडा नेपालीले व्यहोर्नु पर्यो । एउटा शाही वंश नै स्वाहा भएको आफ्नै आँखा अगाडि हेर्नु पर्यो र देख्नु पर्यो टेलिभिजनमा आफ्नो राजाको शिर वरिपरि झ्ँिगा भन्केको । त्रासदीको क्रम त्यतिमै रोकिएन– प्रहरी, शिक्षक, राजनीतिक कार्यकर्ता मार्ने क्रम चलिरह्यो माओवादीका हातबाट । त्यसपछि, दुनै, दाङ र अछाम काण्ड भयो, अनि त्यतिबेलासम्म ‘चोखो’ बसेको शाही नेपाली सेनाका सिपाहीको रगत पनि नेपाली माटोमा बग्न थाल्यो ।

अन्ततः सङ्कटकाल लागू भयो, र शुरु भयो कहिले जमिनबाट र कहिले हेलिकोप्टरबाट ‘सुरक्षा फौज’ को कार्बाहीमा दिनको सरदर १०–१२ जनाको सङ्ख्यामा ‘माओवादी’ को मृत्यु हुने क्रम । बन्दुक बोकेर राज्यव्यवस्था गिराउँछु भन्नेले त मर्ने कुरा पनि सोचेको हुनुपर्छ, तर, पर्याप्त सङ्केत छन्, यस्ता कार्बाहीमा माओवादी मात्र मरेका छैनन् । फेरि दश या पन्ध्र जना मरेको अवस्थामा साधारण तर्क लगाउने हो भने, पाँच या दश जना त घाइते हुनुपर्ने हो । तर, घाइते हुनेको खबर विरलै आउँछ । यसबारे प्रश्न पनि गरिँदैन ।

यही क्रममा २०५८ साल बीच कुन बेला हो, मृत्युको खबरले हामीलाई छुन छाड्यो । उपत्यका बाहिर हुने हत्या र हिंसाले नछोएको कुरा छाडौँ, चार भञ्ज्याङ्गभित्रको खबरको पनि अब त्यही परिणति छ । दुई वर्षअघि एउटा काठमाडौँवासी प्रहरी इन्स्पेक्टरको मृत्यु हुँदा अलिक चासो देखिएको थियो । तर, गत हप्ता सेनाका काठमाडौँवासी एक मेजर मर्दा सबैले त्यसलाई सहज तरिकाले लिएको देखियो ।

हुनत राजाकै त्यत्रो भयानक अवसान त देखेका नेपालीलाई अब केले छुने ? नपत्याए हेर्नुस् त, राजा वीरेन्द्र बितेको छ महिना नपुग्दै स्वर्गीय ऐश्वर्यकी बहिनी एवं स्वर्गीय धीरेन्द्रकी धर्मपत्नी, अधिराजकुमारी प्रेक्षा रारा दहमा हेलिकोप्टर दुर्घटनामा परी परलोक हुँदा त्यसलाई एउटा नियमित दुर्घटनाको रूपमा मात्र लिइयो र कसैले प्रेक्षाका लागि शोक मनाएको आभास नै भएन । कुनै बेला कुनै सक्षम इतिहासकारले २०५८ का बारेमा लेख्नेछन्, विश्लेषण गर्नेछन् र भन्नेछन्, “कुनै देशले यस्तो वर्ष खेप्नु परेको थियो, या खेप्नु पर्नेछ ।” नेपालका नेपालीले भने आशा मात्र गर्न सक्नेछन्– त्रासदीले भरिएको यति डरलाग्दो वर्ष २०५८ झ्ेलिसकेपछि आएको वर्ष २०५९ मा त कसो देशको स्थिति अलिकति नसप्रिएला, रनेपालीले शान्तिको सास फेर्न नपाउलान् ? हुन पनि, आश त जहिले पनि गर्न सकिन्छ– साह्रै छिटो बिग्रिएको देश, सप्रिन पनि अति नै छिटो सप्रिन्छ कि, के बेर ! आशा त्यति मात्र रह्यो– मानिसले त देशलाई बचाउन सकेन, देशले मानिसलाई बचाइदेला कि ?

Post navigation

Previous Post:

Yasser Arafat, Govinda Mainali and us

Next Post:

Lumbini’s rebirth

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Enter the keyword

About


Kanak Mani Dixit, 67, is a writer and journalist as well as a civil rights and democracy activist. He is a campaigner for open urban spaces, and is also active in the conservation of built heritage.

Tweets by KanakManiDixit

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk
Dekheko Muluk

Books by Kanak Mani Dixit

Peace Politics of Nepal
Dekheko Muluk

Blogroll

  • Himal Southasian
  • Madan Puraskar Pustakalaya
  • Spinal Injury Rehabilitation Center
  • हिमाल खबरपत्रिका

Categories

Recent Tweets

Tweets by KanakManiDixit

© 2023 Kanak Mani Dixit | Built using WordPress and SuperbThemes